ÇOÇUK VE KİTAP

        Okul öncesi dönem yaşamın en kritik yıllarını kapsamaktadır. Bu dönemde kazanılan tüm özellikler gelecek yılların temelini oluşturmaktadır. Birçok uyaran gibi kitapta çocuğun zihinsel, duygusal ve sosyal gelişiminde önemli bir uyarandır. Çocuğun gelişimini olumlu etkilemesinin yanı sıra bu dönemde oluşturulacak kitap sevgisi, çocuğun dünyaya bakışını zenginleştirecek ve ileride iyi bir okuyucu olmasına yarımcı olacaktır. Kitaptan keyif alan ve ona değer veren çocuklar, ilerde okumaya ve yeni yeni okuma etkinliklerinde bulunmaya devam edecekler ve entelektüel zenginleştirmenin kaynağını bulmuş olacaklardır.

        Erken yaşta kazanılan kitap okuma alışkanlığı çocukların sözcük dağarcığını genişletir, anadilini iyi kullanma becerisini kazanır, okunan öyküler ile hayal gücü genişler, kavram bilgileri artar, Öyküler yardımıyla çocuk benmerkezcilikten kurtularak dünyayı başkalarının gözleriyle de görmeyi öğrenir. Aile, arkadaşlık, komşuluk gibi sosyal ilişkilerin daha kolay anlaşılmasını sağlar.

         Çocuk kitapları seçerken bir takım dış ve iç yapı özelliklerine dikkat edilmelidir.

DIŞ YAPI ÖZELLİKLERİ;

Çocuk kitaplarında resimleme çok önemli bir yer tutmaktadır. Resimler her sayfada kağıdın üçte ikisini kapsayacak boyutta ve canlı renklerle, yuvarlak hatlarla çizilmiş olmalıdır. Resimler birbiriyle uyumlu olmalı ve gereksiz ayrıntılara yer verilmemelidir. Kitaplardaki resimlerde kahramanın özellikleri yansıtılmalıdır. Eğer birden fazla kahraman varsa onlarında birbirinden ayrılan özellikleri belirgin olarak çizilmelidir. Çocuklar için kitapların kalın karton sayfalardan olması çocuğun kitabın sayfalarını çevirmesini kolaylaştırır aynı zamanda dayanıklılığını da sağlar. Bebekler içinse küçük yaşta ağza alınacağı, yermek döküleceği, her an elde dolaştırılacağı düşünülürse kitabın silinmeye, yıkanmaya ve hatta ütülenmeye olanak sağlayacak materyallerden seçilmesi gereklidir. Kitap boyutları çocukların taşıyabileceği ağrılıkta ve büyüklükte olmalıdır. Kitabın harf özelliği yani puntosu okul öncesi dönemde 16-20 puntodur. Yaş ilerledikçe 12-14 puntoya düşecektir. Dekoratif yazı karakterleri kullanılmamalıdır.

İÇ YAPI ÖZELLİKLERİ;

İç yapı özelliklerinden en önemlisi tema ve konunun belirlenmesidir. Okul öncesi dönem çocuk kitaplarında tek bir tema olmalıdır. Birden fazla temanın olması çocuğa ulaşılmasını engellemektedir. Seçilen tema çocuğun yanlış yargılara, boş inançlara götürmemeli çocuğu çıkarcılığa ya da saldırganlığa yöneltmemelidir. Kitaplarda hatasız çocuk olma, yetişkinin sözünden çıkmama, yaramazlık yapmanın kötü sonuçları gibi klasik ve çocukları duygusal açıdan sıkıntıya sokacak beklentiler olmamalıdır. Tema, çocuğun kişiliğini bastırmaya yönelik olmamalıdır. Okul öncesi kitaplarda seçilen temalar; çocuğun dünya görüşünü geliştirecek, olumlu davranışlar kazanmasına yardım edebilecek, doğa ve insan sevgisini, dostluğu, hoşgörüyü, yardımlaşmayı, haklara saygıyı ele alması, çocuğu da olumlu yönde etkilemelidir. Yazar eserin temasını belirledikten sonra onu nasıl daha ilgi çekici olabilmesi için konuyu belirlemesi gerektir. Burada konu çocukların yaş ve gelişim özelliklerine ve beklentilerine uygun olması gerekir. Konu, çocuğu neşelendirmeli, mutlu etmelidir. Çocuğu üzen, karamsarlığa iten, korkutan konuların seçilmemesi gerekir.  Olaylarda hayal öğelerinin yer alması ve olağanüstülükler çocuklar için ilgi çekicidir. Ancak olan üstülükler hayal gücü sınırlarını da aşmamalıdır.  Örneğin, sihirlerle, büyülerler mucizevi, değişmelerle meydana gelen bir olay yerine, yaşamdaki gerçek olaylar hayal öğeleri ile süslenerek verildiğinde bunları daha kolay anlayabilirler. Kitaptaki kahramanlar, çocukların yaş ve gelişim özelliklerine uygun olarak iyi model oluşturacak karakterde olmalıdır. Kitapta kullanılan dil anadilin iyi bir örneği olmalı ve yalın bir anlatım olmalıdır. Eski ve argo kelimelere yer verilmemeli, betimlemelere yer verilmeden resimlerle anlatıma ağırlık verilmelidir.

Not: Kitap seçiminde tübitak yayınlarını tercih edebilirsiniz. Hem süreli yayınları(dergiler) hem de kitapları çocukların yaş ve gelişim özelliklerine uygun olarak hazırlanmaktadır.

Kaynaklar:

·         Ankara Üniversitesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü Çocuk Edebiyatı 3. Sınıf ders notları.

·         Ersoy, Ö.; Avcı, N. ve Turla, A. 2006. Oyuncak, Televizyon, Bilgisayar ve Kitap. Morpa Yayınları, İstanbul